Balans in de zorg

We zijn ongelooflijk knap geworden op het gebied van de geneeskunde. Dat redt levens en verzacht veel pijn. Maar het heeft ook een keerzijde die niet altijd wordt gezien. We kunnen technisch steeds meer, maar de zorgkosten worden langzaamaan zorgwekkend hoog en vaak missen we iets essentieels, waardoor we gemiddeld genomen wel ouder, maar niet persé gezonder en gelukkiger worden. Hoe zit het met de balans? De balans tussen kosten en baten, de balans tussen technisch vernuft en efficiëntie versus dat andere wat een kwetsbaar mens vaak zo behoeft: aandacht, gehoord worden, gezien, gekend. In dit artikel wil ik op deze balans-vraag een licht werpen vanuit de Traditionele Chinese geneeskunde en de eeuwenoude wijsheid van het Taoïsme.

U kent het vast ook: Soms is het een zegen dat er een pil bestaat, waardoor pijn vermindert of waardoor een lieve oude dame minder verward is, geen spoken meer ziet en niet hoeft te worden opgenomen. Of een vreugde, wanneer een leven leefbaar gemaakt wordt of zelfs gered wordt door medische techniek. Echter, u kent ook vast de andere kant: De pijn en de vernedering die ligt in de ervaring dat u zich kwetsbaar voelt en hulp zoekt en dat er helemaal niet naar u geluisterd wordt. Dat u zich een nummer voelt, waarbij u in een protocol terecht komt en er vooral gekeken wordt naar statistieken en regels en veel te weinig naar wat u zelf belangrijk vindt of wat er in u leeft. Hier worden als het ware twee polen zichtbaar waar in de Chinese geneeskunde heel veel mee gewerkt wordt: de ene pool is yin, de andere yang.

Yin en yang, archetypen van 2 essentiële componenten in de zorg

Yin is het archetype van het vrouwelijke, yang van het mannelijke. In iedere man, iedere vrouw, iedere organisatie en zelfs in iedere samenlevingsvorm zouden deze polen idealiter in een dynamische balans moeten bewegen, als twee partners in een dans. In de Chinese geneeskunde geldt dit als een basisvoorwaarde voor gezondheid, op welk vlak dan ook. Grote – of langdurige – disbalans leidt tot ziekte. Of je het nu hebt over ziekte van het lichaam of de geest, of over de zuur-base-balans in je voeding, de gezondheid van een organisatie, een samenleving, of de relatie tussen twee partners. En al die verschillende levensgebieden beïnvloeden elkaar.

Hieronder een overzicht van deze twee polen, bezien op het terrein van de zorgverlening:

Balans tussen yin en yang, basis van gezondheid op ieder vlak

Ook de gezondheid van de maatschappij en van de zorg in het algemeen kunnen we bezien vanuit dit perspectief van de balans, de relatie en de gezonde dynamiek tussen de tegenpolen yin en yang. We gaan er wat dieper op in.

We kennen allemaal het belang van een heldere diagnose, wetenschappelijk onderzoek en een doelgerichte actie (mannelijke pool). Het is controleerbaar, geeft houvast en stelt ons in staat om concreet iets te doen. Heel belangrijk. Je weet wat je hebt, je kunt concreet iets doen en je hoeft je niet onmachtig te voelen! Toch is het lang niet altijd genoeg, want een mens is geen machine. Veel menselijke processen zijn niet meetbaar en ziekten ontstaan vaak als gevolg van sociaal-emotionele problemen. Die los je niet op door een efficiënte technisch-medische interventie. Het vraagt een integrale, holistische behandeling en wellicht ook een andere kijk op gezondheid en ziekte. De groeiende groep mensen met een vage ziekte draagt vaak de symptomen van iets wat in het hele systeem ontbreekt. Deze mensen lijden aan iets wat meer en meer is gaan ontbreken in de maatschappij die we gecreëerd hebben: een gebrek aan verbinding, zorg, werkelijke aandacht en veiligheid. Dat zijn de kwaliteiten van yin. Yin – het vrouwelijke oer principe – is als een baarmoeder die een veilige omgeving schept voor het kwetsbare om in te groeien. Alle leven begint in een baarmoeder of ei, verborgen voor de buitenwereld. Ongezien, beschermd, warm en gevoed. Dit principe van het ei of de baarmoeder laat de essentiële kwaliteit van het vrouwelijke zien. Omhullend, beschermend, voedend, dragend, ontvangend. Leven kan niet zonder dit yin-aspect. Het is de yin-kwaliteit, die diep helend werkt. Als er een veilige, voedende, liefdevolle sfeer is kun je ontspannen; dat gebeurt vanzelf. Je herademt en wordt automatisch weer verbonden met de Bron, waardoor het zelfgenezend vermogen weer haar werk kan doen volgens de ingeboren lichaamseigen wijsheid. Simpel en op den duur enorm kostenbesparend.

Gevolgen van de maatschappelijke disbalans

We gaven jarenlang collectief voorrang aan snelheid, techniek, commercie en economische belangen, en intussen voelen we ons machteloos ten overstaan van de maatschappij die we daarmee gecreëerd hebben. De maatschappij waar het te vaak ontbreekt aan werkelijk aandachtige zorg voor het kwetsbare, zorg voor de aarde, zorg voor de ouderen en de kinderen. Dat spiegelt zich in onze levens, waarin velen wanhopig proberen te overleven met een gevoel van kou, oppervlakkigheid en gemis aan liefde. Veel mensen ervaren een schreeuwend tekort aan liefde, aandacht, tijd, persoonlijk contact, warmte, etc. Deze dingen zijn als voedsel voor de ziel. Lichaam en geest ontspannen en helen er van. Zonder dit zijn we gedwongen tot slechts overleven.

Van leven naar overleven = van gezond naar ziek

Kenmerk van overleven is dat men zich niet meer kan verbinden met de rijkdom, de liefde en de schoonheid van het leven. Zowel het leven (het levendige, de lol, de ‘zin’) in jezelf als ook met datgene wat relaties zo mooi en de moeite waard maakt: het echte delen, geraakt worden, liefde, plezier of enthousiasme voelen stromen. Men voelt de liefde, de rijkdom, de zin er niet meer van. De bezieling en de levenslust stromen niet meer. Het innerlijk licht dooft. Daardoor kan het leven zinloos gaan voelen, of je merkt dat je weg wilt of heel hard gaat werken, denken of proberen iets op te lossen, waardoor je soms nog dieper in de krampachtigheid van het overleven belandt. Het wolkendek om het hart wordt nog dikker en de zon met haar warmte en licht kan er nauwelijks nog door. Dat maakt het leven hard, onherbergzaam en koud. Pijnlijk, onveilig en ziekmakend.

Wat te doen?

Ik geloof dat het essentieel is dat we het belang van zorgen voor het kwetsbare massaal gaan ontdekken en dat we onze angst voor het kwetsbare leren overwinnen. Het kwetsbare is mij gebleken de deur te zijn voor het ontvangen van liefde en zorg en het geven daarvan. Met andere woorden: het voorziet ons in een mogelijkheid om weer ruimte te ervaren voor liefde en werkelijk contact, zoals dat kort na de geboorte van een kind vaak zo diep voelbaar is. Ieder mens verlangt er in wezen naar dat de liefde in open en vrije verbinding weer mag stromen. Het is een ervaring die het leven de moeite waard maakt.

Het is noodzakelijk dat we collectief holistisch naar gezondheid en ziekte gaan kijken.

Ziekte is niet alleen iets van moleculen of cellen. Cellen zijn ingebed in de weefsels er omheen. Net zo zijn mensen ingebed in ‘het weefsel’ er omheen. Ingebed in het familiesysteem en in het maatschappelijk-culturele systeem. Gezondheid is in die zin een maatschappelijke kwestie.

Goed en fout; kwakzalvers en dokters

Het gaat er mijns inziens niet om of de natuurgeneeskunde goed is of fout ten opzichte van het werk en de kennis van een arts of specialist. Middelen en interventies zijn in het algemeen schadelijk of helend, afhankelijk van de mate waarin – en het moment waarop – ze worden ingezet.

Zolang de ene groep zich niet werkelijk geopend heeft om het wezen en de waarde van de andere groep te leren kennen en begrijpen, kan men slechts (ver)oordelen vanuit de eigen tunnelvisie.

Een genezer die louter bezig is met spiritualiteit en intuïtie kan gemakkelijk zweverig worden en veel kwaad doen zonder het te merken. Hij heeft dan geen oog voor het belang van adequaat ingrijpen en betekenis geven aan concrete feiten. Een genezer die louter technisch en analytisch denkt is gemakkelijk te koud, te gevoelloos. Ook hij kan zonder er erg in te hebben veel schade toe brengen. Hij gaat immers voorbij aan de kwetsbaarheid van de zieke mens die behoefte heeft aan veiligheid, empathie en contact. En hij gaat voorbij aan het gegeven dat het geheel altijd meer is dan de som der delen.

Conny Coppen, natuurgeneeskundige

info@connycoppen.nl

www.connycoppen.nl

030 2735477

Literatuur: ‘de Tao van gezondheid, een natuurlijke weg van groei en evenwicht’, Conny Coppen Juni 2012. Uitgevrij Ankh Hermes. VBK Media, Utrecht.